پرورش خیال در پای داستان‌های نقالان

به گزارش ايسنا؛ فهیمه باروت‌چی همچنین درباره جایگاه بانوان در نقالی، اظهار کرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر تعداد بانوانی که به نقالی رو آورده‌اند، زیاد شده و استادان شاگردانی داشتند که در حال حاضر خودشان کلاس برگزار می‌کنند.

او ادامه داد: شاید این موضوع نسبت به سال‌های گذشته بهتر شده است، البته هنوز هم مشکلاتی پیش می‌آید.

این نقال گفت: بارها در خیابان‌ها، فرهنگسراها و جاهای مختلف اجرا کرده‌ام؛ اما گاهی اتفاق‌هایی می‌افتد که انسان را ناراحت می‌کند. از طرفی، گاهی هم اتفاق‌های خوبی می‌افتد، برای مثال در اکسپوی ۲۰۱۵ میلان دیدم که یکی از بانوان نقال همراه مرشد ورمزد یار اجرا داشت و این اتفاق خوبی است و موجب افتخار زنان نقال است.

باروت‌چی درباره واکنش مردم به نقالی زنان در خیابان‌ها، اظهار کرد: این موضوع به منطقه شهری بستگی دارد. در برخی مناطق مورد تشویق قرار می‌گیرم و در برخی مناطق هم از این موضوع استقبال نمی‌شود.

او با بیان این‌که نقالی یکی از هنرهای مردمی و نمایش‌ سنتی ایرانی است، ادامه داد: در واقع، تعزیه با نقالی ارتباط ویژه‌ای داشته است. نقالی به‌خاطر مردم به‌وجود آمده است، زیرا در آن زمان وسایل ارتباط جمعی وجود نداشته و همین که مردم پای نقل یک نقال می‌نشستند، خیال خود را با داستان‌های نقال می‌پروراندند و به آن فکر می‌کردند. بنابراین نقالی از هنرهای سنتی و بسیار ارزشمند ماست. به همین دلیل خود من هم بیشتر دوست دارم در محیط‌های مردمی اجرا کنم، زیرا این نوع نمایش‌ها برای مردم است و اگر شنونده‌ای وجود نداشت، نقالی هم هیچ‌گاه به وجود نمی‌آمد.

این هنرمند درباره نخستین زنان نقال ایران، اظهار کرد: نمی‌توان گفت نخستین زنان در این حوزه چه  کسانی بوده‌اند؛ اما شهرزاد قصه‌گو و همسر فردوسی، از جمله زنانی بودند که نقل می‌کردند.

باروت‌چی درباره این‌که آیا نقالی را آموزش می‌دهد؟ ‌گفت: فقط در برخی مدرسه‌ها، کارگاه آموزشی داشته‌ام و بسیاری از نسل جوان بعد از شرکت در کارگاه، جذب بدنه این کار شده‌اند و دنبال این بودند که کجا می‌توانند نقالی را دنبال کنند.

او افزود: ما در کشور، منبع ادبیاتی غنی و بزرگی همچون شاهنامه فردوسی داریم که کشورهای دیگر از جمله تاجیکستان سعی می‌کنند از آن استفاده ‌کنند و تقریبا بسیاری از آن‌ها داستان‌های شاهنامه را می‌دانند و به شعرهای آن اشراف دارند. در حالی که در کشور ما چنین نیست. من تمام تلاشم را می‌کنم که مردم کشورم را با شاهنامه آشنا کنم و برای این‌که به‌عنوان یک انسان تا چه اندازه می‌توانم به نسل جوان کمک کنم که آگاهی خود را بالا ببرد فکر می کنم. البته در سال‌های ۸۷ و ۸۸ مراسم شاهنامه‌خوانی بین لرهای بختیاری در اهواز داشتم و برایم جالب بود که بسیاری از لرهای بختیاری به شاهنامه اشراف دارند و با خودم می‌گفتم این کاش اقوام دیگر نیز شاهنامه را به همین خوبی بدانند.

این هنرمند درباره این‌که آیا در کشور ما صنفی وجود دارد که از نقالان حمایت کند؟ پاسخ داد: خیر؛ نقالان هیچ صنفی ندارند و هیچ‌کس هم  آن‌ها را بیمه نمی‌کند. زمانی صحبت‌هایی مبنی بر تشکیل خانه نقالان مطرح شد، اما در حد حرف باقی ماند.  

باروت‌چی درباره این‌که در طول سال، چندبار پیشنهاد نقالی به او می‌دهند، گفت: شاید در طول سال، ۱۰ اجرای نقالی داشته باشم. در برخی از شب‌ها مثل یلدا یا  بزرگداشت فردوسی، بیشترین پیشنهادها را برای اجرا می‌دهند، به‌جز این ایام هم کم و بیش پیشنهادهایی به مناسبت‌های مختلف داده می‌شود. البته شاید زنان نقال دیگر در طول سال اجراهای زیادی داشته باشند.

او درباره چگونگی تهیه متن نقالی (طومار) نیز توضیح داد: در شیوه قدیمی، شخص متقاضی یادگیری نزد مرشد می‌رفت و بعد از شنیدن روایت، آن را تمرین می‌کرد. به عقیده من، کسی که می‌خواهد کار نقالی را شروع کند باید خوانش صحیح، ادای درست کلمات و معنی شاهنامه را بداند و معانی و تفسیرها را از روی  تصحیح‌های درست مثل دکتر خالقی بخواند.

این هنرمند بیان کرد: من نیز داستان را می‌خوانم، نکات ریزی را که در متن وجود دارد جدا می‌کنم و یک‌بار نثر آن را می‌نویسم، سپس ابیاتی را که جذابیت بیشتری دارد، به متن اضافه می‌کنم تا همه‌ی متن به‌صورت شعر نباشد و جان‌مایه کلام برای تماشاچی بهتر درک شود. کلام فردوسی آنچنان قدرتمند است که از هر نثری در ذهن تماشاچی تصویرسازی می‌کند.

او درباره اصولی که در نقالی وجود دارد نیز توضیح داد: در نقالی اصولی وجود دارد، یعنی هر کسی نمی‌تواند روی چهارپایه بنشیند یا مطراق دستش بگیرد و چنین کارهایی مقام و منزلت دارد و باید پله‌پله آن را انجام داد.

باروت‌چی درباره این‌که آیا تا کنون هنگام نقالی دچار فراموشی شده است؟ اظهار کرد: ممکن است پیش بیاید که یک بیت از ذهنم برود، اما این اتفاق با تمرین و تکرار فراموش می‌شود. برای مثال، قصه زال و رودابه را بارها بیان کرده‌ام و غیرممکن است که حتی یک بیت آن را فراموش کنم.

او که از سال ۸۶ نقالی انجام می‌دهد، در پاسخ به این‌که آیا عنوان مرشد به بانوان نیز گفته می‌شود؟ بیان کرد: اصولا مرشد به کسی گفته می‌شود که چیزی بیشتر از دیگران بداند و آن را به دیگران آموزش دهد، به عبارتی ارشادکننده است، ضمن این‌که این عنوان از آیین زورخانه‌ای گرفته شده است و نمی‌دانم تا چه اندازه می‌توان بانوان را هم مرشد خطاب کرد.

این هنرمند درباره آینده بانوان در این حرفه، گفت: باید زنان نقال تلاش بیشتری کنند. شاید یکی از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد لباس نقال یا حرکاتی است که هنگام اجرا انجام می‌دهند. به عقیده من، همه باید برای بالا بردن سطح فرهنگ و زبان ایرانی در این زمینه تلاش کنند.